Regeneracja ponad wszystko? Rzecznik ZUS wyjaśnia, czy na zwolnieniu od psychiatry można wyjechać na urlop

Wyjaśnialiśmy niedawno, że dla odpowiedzi na pytanie, czy w trakcie zwolnienia lekarskiego wolno wychodzić z domu, kluczowe znaczenie ma kod na zwolnieniu. L4 z kodem 1 oznacza, że chory ma leżeć i powinien przebywać w domu. Może wyjść do sklepu, apteki czy do lekarza. Z kolei L4 z kodem 2 oznacza, że chory może chodzić, bo poruszanie się nie wpływa na stan choroby. Decyzja należy do lekarza.

Zwolnienie od psychiatry. Czy wolno wyjechać na urlop?

Ma to ogromne znaczenie praktyczne, bo w razie kontroli urzędników ZUS lub „delegacji” z firmy chory nie poniesie konsekwencji, jeśli akurat będzie poza domem lub inspektorzy zastaną go przy wykonywaniu prac ogrodowych. W przypadku zwolnienia z kodem 1 zapowiada to duże kłopoty: ZUS może cofnąć przyznany wcześniej zasiłek chorobowy, a jeśli został wypłacony – zażądać zwrotu pieniędzy. To początek nieprzyjemności, bo jeśli kontrolerzy stwierdzą, że zwolnienie było nieprawidłowo wykorzystywane, mogą zlecić kontrolę „prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy”. A więc czy zwolnienie lekarskie zostało wydane prawidłowo, a pracownik naprawdę jest chory.

A co ze zwolnieniami wystawionymi przez psychiatrę? Czy wolno w ich trakcie wyjechać na urlop, pracować w ogrodzie, remontować dom? Utarło się przekonanie, że podlegają one jakimś specjalnym zasadom, bo podróże i odcięcie się od codzienności, skoncentrowanie na pracy fizycznej lub realizowanie długo odkładanych planów może pomóc odzyskać równowagę i wrócić do zdrowia psychicznego. O rozstrzygnięci wątpliwości TVN24 poprosił Pawła Żebrowskiego, rzecznika prasowego ZUS. Wyjaśnił on, że dla ZUS nie ma znaczenia, czy zwolnienie wystawi psychiatra, czy inny specjalista.

– Tak samo są sprawdzane zwolnienia lekarskie wystawiane np. na uszkodzone kolano od ortopedy, czy na schorzenia związane z kręgosłupem, czy na depresję od psychiatry – mówi rzecznik ZUS. Wyjaśnia, że znaczenie ma przede wszystkim, czy osoba przebywająca na L4 nie wykonuje czynności, które wydłużają czas jej powrotu do zdrowia.

O zmianie miejsca pobytu trzeba poinformować ZUS

Dodaje, że zwolnienie lekarskie zostało wymyślone po to, by dojść na nim do zdrowia. Również od psychiatry. – Zwolnienie lekarskie ma bardzo prostą konstrukcję. Są dwie możliwości: chory albo musi leżeć, albo może chodzić. Trzeba przy tym przestrzegać zaleceń lekarza.Zatem zwolnienia lekarskiego nie możemy traktować jako wakacji czy jako właśnie urlopu. Również w przypadku zaświadczenia od psychiatry – przypomina rzecznik ZUS.

Chory może zmienić miejsce przebywania i na przykład przenieść się do rodziny, by w trakcie choroby nie przebywać samotnie w domu. Musi jednak poinformować o tym ZUS. Może to zrobić telefonicznie lub mailem.

Kto może kontrolować pracownika na zwolnieniu lekarskim?

Prawo do przeprowadzania kontroli chorego na zwolnieniu mają urzędnicy ZUS, a także pracodawcy zatrudniający powyżej 20 osób. W tym drugim wariancie pracownika może odwiedzić w niezapowiedziany sposób pracownik kadr lub dowolna inna osoba, która została we właściwy sposób do tego upoważniona.

Kontroli sposobu wykorzystywania zwolnienia może spodziewać się każdy chorujący, ale w pierwszej kolejności na celownik brani są pracownicy, którzy często chodzą na zwolnienia, zwłaszcza dłuższe. Skontrolowane mogą zostać również osoby, którym już wcześniej z powodu nieprawidłowości cofnięto wypłatę zasiłku chorobowego. No i oczywiście ci, na których doniesiono albo sami się „podłożyli” i wstawili do mediów społecznościowych zdjęcia z wyjazdu w czasie, gdy przebywają na zwolnieniu.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował, że w 2023 roku skontrolowano 461,2 tysiąca osób przebywających na L4. To o 7,3 proc. więcej niż w 2022 roku, kiedy takich przypadków było 429,9 tys. Idą za tym duże pieniądze: zeszłym roku kwota wstrzymanych zasiłków chorobowych osiągnęła 29,3 mln zł. To o 33,2 procent, więcej niż rok wcześniej.

W tekście poniżej wyjaśniamy, jakie są konsekwencje sytuacji, w której kontrolerzy nie zastaną chorego w domu.